AHMET ÜNAL
gaznedevleti
|
GAZNE İMPARATORLUĞU (963 - 1183)
 Gazneli Devleti (Farsça: غزنویان Ghazneviyān), 963 - 1183 yılları arasında hüküm süren, İran'ın kuzeyinde, Horasan'da kurulmuş Türk devleti.Siyasi Tarih
Samani Devleti'nin memlûklerinden Horasan kumandanı Alp Tigin (Alptegin), 961'de Vezir Ali Muhammed Bel'ami ile birleşerek kendi adayını zorla Samani tahtına oturtmak istediğinde başarısızlığa uğrar.Böylelikle Gazne Devleti'nin temeli atılmış olur. Gazneliler, Alp Tigin'in beraberinde getirdiği Türk memlûkleri ve Fars bürokratlarına dayanmaktadır. Hanedanlık, Gazneli Mahmud zamanında altın çağını yaşar (997-1027). Başarılı bir komutan olarak bilinen Gazneli Mahmud sadece ülkenin topraklarını genişletmekle kalmaz aynı zamanda Gaznelilerin çoğunu da Müslüman yapar. Gazneli Mahmut'un oğlu olan I. Mesut'un tahta gelmesiyle hanedanlık geriler. Dandanakan Savaşı'yla da Selçuklular ülkenin büyük bir bölümünü ele geçirirler. Gazneliler tarîhî kaynaklarda Yeminiler ve Sebüktiginler olarak geçer. Alp Tigin Dönemi Samaniler'in Horasan valisi olan Alp Tigin tarafından Samaniler yönetimi tanınmıyarak Gazne bölgesinde kurulan devlettir. Bu dönemde Gazneliler Samanilere bağlı kalıyordu ve tam olarak siyasi ve askeri faaliyetlerde bulunamamışlardır. Sebük Tigin Dönemi Sebük Tigin döneminde devlet tam bağımsız hale gelmiş ve hükümdarlık saltanat haline dönüşmüştür. Devletin sınırları Afganistan ve Pakistan'a kadar genişlemiştir. Yine bu dönemde Hindular İslamiyet ile tanışmışlardır. Gazneli Sultan Mahmut Dönemi 997 yılında hükümdar olan Gazneli Mahmut, 999'da Karahanlılar'dan da yardım alarak Horasan'ı fethetmiş ve Samanoğulları Devleti'ne son vermiştir. Gazneli Mahmut 1001-1027 yılları arasında Hindistan üzerine 17 sefer düzenlenmiştir. Bu seferler; -Hindistanın yer altı ve yer üstü zenginliklerini ele geçirmek, -Hindistanda İslamiyeti yaymak, -İslam dünyasının lideri olmak amacıyla yapılmıştır. Bu dönemde ülke sınırları Ganj nehrine kadar genişlemiş, Hindistan içlerinden kaynaklar sağlanmıştır, devletin ekonomisi güçlenmiştir. 1017 yılında Harezm bölgesi de devlet sınırları içine katılmıştır. Gazneli Mahmut Abbasi halifesini Şii Büveyhoğullarına karşı korumuş; halife, Gazneli Mahmuda Sultan unvanını vermiştir. Bu tarihten sonra Türkler, Sünni İslamiyetin savunucusu konumuna gelmişlerdir. Sultan unvanını kullanan ilk Türk hükümdarıdır. Selçuklular'ın büyük güç olacağını önceden sezmiş[kaynak belirtilmeli], Arslan Yabgu'yu esir alarak bunu engellemeye çalışmıştır. Gazneli Mahmud döneminde askeri alanda önemli bir yenilik olarak filler orduda kullanılmaya başlanmıştır. Selçuklular ile mücadele ve Yıkılış 1040 Dandanakan savaşı sonunda ağır yenilgi alan Gaznelilerin yönetim merkezi Gazne 1150'de Gurlular tarafından işgal edilmiş ve hanedan ailesi Lahor'a kaçmak zorunda kalmıştır. 1187 yılında Gurlular'dan Sultan Gıyasuddin-i Guri Lahor'a saldırarak Gaznelileri yıkmışlardır. Gazneliler Dandanakan Savaşı sonunda gücünü kaybetmiş bunun üzerine Gazneliler arasında çıkan iç savaştan sonra 'Gurlular' ( Hindistan yerli kabilelerinden birisi) Gaznelileri yıkmıştır. Egemenlik Alanı Mave ra-ün'nehir'den Ganj boylarına, Hindistan içlerine; Hazar kıyılarından Pamir yaylalarına kadar uzanan bölgeler. (4.700.000 km2) Gazneli Kültürü Gaznelilerde resmî dil Farsça olmasına rağmen orduda Türkçe kullanılmaktaydı. Gazneliler Samanoğulları gibi Farsçaya ve İran kültürüne adapte olmuşlar ve farsça edebiyatı desteklemişler. Gaznelilerin sarayında ünlü Farsi yazarları büyük edebiyat eserleri yazmışlar. Bunların arasında Şehname' nin yazarı Firdevsi ve al-Biruni vardir. İran tarihçileri Gaznelileri kendi kültürlerine mal etmeye çalışmaktadırlar. Bugün Gazne şehrinde Gazne sultanlarından kalan "Zafer kuleleri" vardır. Gaznelilerin tarihe etkileri -Bugünkü Pakistan, Bangladeş yani Hindistan Müslümanlarının İslamlaşmasını sağlayan ülkedir. İslamlaşmada Gazneli Mahmut'un Hindistana yaptığı 17 sefer en önemli etkenlerdendir. Gazneli sultanları Samani Devleti'nin dağılma ve saray isyanları devresinde durumdan yararlanarak ortaya çıkan bir hanedanlıktır. -Alp Tegin (961 - 962) -Ebu - İshak İbrahim (962 - 965) -Bilge Tigin (965 - 971) -Piri Tigin (971 - 976) -Sebük Tigin (976 - 996) -İsmail (996 - 997) -Gazneli Mahmud (997 - 1030) -Celalu'd - Devle ve Cemalu'l-Ebu -Ahmed Muhammed (1030 - 1041) -I.Sultan Mes'ud (1030 - 1040) -Sultan Mevlud (1040 - 1048) -II.Sultan Mes'ud (1048 - 1049) -Sultan Ali (1049 - 1051) -Sultan Abdürreşid (1051 - 1052) -Sultan Tuğrul (Mütegallibe) (1052 - 1053) -Sultan Ferk-Zad (1053 - 1059) -Sultan İbrahim (1059 - 1099) -III. Sultan Mes'ud (1099 - 1115) -Sultan Şir-Zad (1115 - 1116) -Sultan Arslan - Şah (1116 - 1117) -Sultan Behram-Şah (1117 - 1152) -Sultan Husrev-Şah (1152 - 1160) -Hüsrev Melik (1160 - 1187) |
|||||||||||||||||||||||||||||||
Bugün 426 ziyaretçi (598 klik) kişi buradaydı.
