AHMET ÜNAL
Abbasiler
ABBASİLER DEVLETİ DÖNEMİ (750 - 1258 )
Emeviler 750 yılında ortadan kaldırılan Abbasiler İslam Dünyası`na kısa zamanda hakim oldular. İlk Abbasi halifesi Ebu`l Abbas Abdullah `tır. İslam devletini dağılmaktan kurtarır ve güçlendirir. Daha ilk yılında Çinlilerle Orta Asya`ya hakim olabilmek için Talas Irmağı kenarında büyük bir meydan savaşı yapıldı. Türklerde bu savaşta ilk defa olarak müslüman Araplar`ı destekledikleri için savaşı müslümanlar kazanmıştır.
Talas savaşı Abbasi Devleti`nde olumlu etki yaparak ve devlet bütün İslam Dünyası`nda kabul görecektir. Daha sonra güçlenen Abbasiler Irak`a önem verecekler ve başkenti Bağdat`a taşınacaklardır. Daha sonraları Bağdat büyük bir kültür merkezi haline gelecektir.
786-805 yılları arasında Abbasilerin lideri olan Harun Reşit bu devlete en parlak dönemini yaşatmıştır. Devleti siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel yönlerden en iyi dönemini yaşatmıştır. Bizansla mücadele edilmiş ve büyük başarılar sağlanmıştır. Abbasiler Harun Reşid`in oğulları zamanında gücünü devam ettirdi. Emin , Memun ve Mu`tasım dönemlerinde türkler Abbasi ordusunda hizmet ettiler. Üst kademelere kadar yükseldiler. Böylece IX. Yüzyıldan sonra Abbasiler Devleti`nde Türkler etkili rol oynadılar. Yine bu dönemlerde Bizanslılardan korunmak için sınırlarda türklerden oluşan Avasım şehirleri kuruldu. Asrın ikinci yarısından sonra hakim olduğu sahalara özerklik (muhariyet) tanıdı.
Emeviler 750 yılında ortadan kaldırılan Abbasiler İslam Dünyası`na kısa zamanda hakim oldular. İlk Abbasi halifesi Ebu`l Abbas Abdullah `tır. İslam devletini dağılmaktan kurtarır ve güçlendirir. Daha ilk yılında Çinlilerle Orta Asya`ya hakim olabilmek için Talas Irmağı kenarında büyük bir meydan savaşı yapıldı. Türklerde bu savaşta ilk defa olarak müslüman Araplar`ı destekledikleri için savaşı müslümanlar kazanmıştır.
Talas savaşı Abbasi Devleti`nde olumlu etki yaparak ve devlet bütün İslam Dünyası`nda kabul görecektir. Daha sonra güçlenen Abbasiler Irak`a önem verecekler ve başkenti Bağdat`a taşınacaklardır. Daha sonraları Bağdat büyük bir kültür merkezi haline gelecektir.
786-805 yılları arasında Abbasilerin lideri olan Harun Reşit bu devlete en parlak dönemini yaşatmıştır. Devleti siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel yönlerden en iyi dönemini yaşatmıştır. Bizansla mücadele edilmiş ve büyük başarılar sağlanmıştır. Abbasiler Harun Reşid`in oğulları zamanında gücünü devam ettirdi. Emin , Memun ve Mu`tasım dönemlerinde türkler Abbasi ordusunda hizmet ettiler. Üst kademelere kadar yükseldiler. Böylece IX. Yüzyıldan sonra Abbasiler Devleti`nde Türkler etkili rol oynadılar. Yine bu dönemlerde Bizanslılardan korunmak için sınırlarda türklerden oluşan Avasım şehirleri kuruldu. Asrın ikinci yarısından sonra hakim olduğu sahalara özerklik (muhariyet) tanıdı.
 |
 |
 |
Böylece bazı küçük devletçikler çıktı ki bunlar.
“Tavaifül Mulk” denildi. Bu devletlerden bazıları şunlardır: Tolunoğulları , İhşitler, Tahiroğlulları, İdrisiler, Ağlebiler vb.
Ayrıca 10. asırdan sonra Şîî Fatımiler Kuzey Afrika`da etkili olunca Abbasiler bu asırdan sonra Kuzey Afrika`da varlık gösteremediler.
1055 yılında Tuğrul Bey Bağdat`ı Şîî Büveyh oğlullardan kurtardıktan sonra siyasi gücü eline aldı. Böylece Abbasiler islam dünyasındaki güçlerini Selçuklu Türklerine bıraktılar.
Zayıflamış olan Abbasi Halifeliğine 1258 yılında İlhanlı Moğolları (Hülagu) son verdiler. İslam Dünyası`na Osmanlılar`dan sonra en uzun ömürlü hanedan olan Abbasiler İslam Dünyası`na birçok alanda büyük katkıda bulunmuştur.
Abbasiler`in Genel Özellikleri
· İslam tarihinde ilk medreseler, vezirlikler ve anlam da Divan teşkilatı bu dönemde kurulmuştur.
· Sadece Araplar`ı ön planda tutan değil bütün müslümanlara eşit davranab bir devletti.
· Hiçbir zaman Avrupa`ya sahip olmamışlardır. İlk Çağ Yunan, Roma klasikleri Arapçaya tercüme edilmiştir.
· Türklerle yakın ilişkiye girilmiş ve türkler bu dönemde müslüman olmuşlardır.
· Irak önem kazanmıştır.
· Bilim ve tekniğe çok büyük önem verilmiştir. İslam dünyası bu dönemde en önemli kültür merkezlerine sahip olmuştur. Hakim oldukları sahalara özerklikler ( Tava`ifül Mülk ) tanınmıştır.
· Merkezi otorite çok güçlü değildi.
· Sınırların genişlemesi savaş yoluyla değil hoşgörüyle gerçekleşmiştir.
· Moğollar tarafından ortadan kaldırılmıştır. Böylece sadece Irak değil, Afrika dışında bütün islam dünyası Moğolların tahribatına uğramıştır.
· Bu dönemden sonra islam dünyasında genelde Türkler hakim olmaya başlamışlardı.
Bu devlete ilk Abbasi halifesi Ebül Abbas Abdullah`in Hz. Muhammed(S.A.V)`in amcası Hz. Abbas`in soyundan gelmesinden dolayı Abbasiler denilmiştir.
BU DÖNEMİN ÖNEMLİ OLAYLARI ŞUNLARDIR.
Ebül Abbas iç karışıklıkları bastırdıktan sonra İspanya dışındaki Emevi toprakların`da hâkimiyeti sağladı.
Cafer Mansur döneminde başkent küfeden Bağdat`a taşındı
Harun Reşit döneminde en parlak dönem yaşandı. Anadolu`ya bir ordu gönderen Harun reşit Bizans`ta vergi almaya başladı.
Abbasiler dönemin`de Türklerle Abbasiler arasında iyi ilişkiler kurdu. Emeviler zamanında sürekli olarak Araplarla savaşan Türkler Abbasi zamanında İslamiyet`i benimsemeye başladılar. Çünkü Abbasiler Emeviler gibi Arap milliyetçiliği yapmadılar.
Türklere ve Arap olmayan Müslümanlara karşı iyi davrandılar. Özellikle Mutasım zamanında Türkler önemli görevlere getirildiler.
Mutasım Türklerin savaşçılık özelliklerinin kaybolması için yalnız Türklerin yaşayacağı Samarra şehrini kurdurdu. Türklerin bir kısmını da Diyarbakır`dan Tarsus a kadar uzanan Avasım şehrine yerleştirdi. Bu şehirlere yerleşen Türkler, Bizanslılara karşı İslamiyet i savunmuşlar ve sınırların güvenliğini sağlamışlardır.
9.yüzyılın ortalarında Abbasi halifelerinin güçlerini kaybetmeye başlamaları, Abbasi sınırları içinde ‘’Tavaif-i Mülük’’ denilen kısa ömürlü devletlerin kurulmasına neden oldu.
Abbasilerden ayrılarak kurulan başlıca devletler şunlardır.
1)Kuzey Afrika ve Mısır da: İdris oğulları, Tolun oğulları, Akşitler ve Fatımiler
2)Irak, İran ve Horasan da Tahiroğlulları , Safariler , Saman oğulları ve Büveyhoğulları
Bu devletlerden biri olan Büveyhoğullarının halifeyi baskı altına alması üzerine Gazneli Mahmut daha sonra Tuğrul Bey Bağdat seferi (1055) ile halifeyi baskıdan kurtarmıştır.
Bu tarihten sonra siyasi ve askeri yetkilerini kaybeden Abbasi halifeleri sadece dini otoriteyi temsil etmişlerdir. 1258 yılında İlhanlı hükümdarı Hülağu Han Bağdat a girerek Abbasi Devleti ne son vermiştir.
Abbasi ailesinden kurtulabilenler Mısır a gitmişlerdir. Abbasi halifeliği Memlukların himayesinde bir süre daha varlığını devam ettirmiştir.
Abbasilerde Kültür ve Medeniyet.
ABBASİLERDE Devlet Teşkilatı
Abbasiler, devlet işlerinin yürütülebilmesi için vezirlik makamını kurdular.
Vezirlere geniş yetkiler verdiler. Vezirlerin yanı sıra Hz. Ömer döneminde kurulan divanı geliştirdiler. Divanı devlet yönetiminde en etkili kurum haline getirdiler. Devlet ve memleket sorunlarını, önce divanda görüşerek divanın önerdiği çözümleri uyguladılar.
ABBASİLERDE divanların bazıları ve görevleri şunlardır:
Divan-ı İnşa: Devletin yazı işlerini yürütmüştür
Divan-ı Mezalim: Adalet işlerine bakmıştır.
Divan-ı Ceyş: Askerlik işlerine bakmıştır
Divan-ı Beytü`l Mal: Devletin, gelir ve gideriyle ilgilenmiştir
ABBASİLERDE Sosyal ve ekonomik hayat.
Abbasiler bütün Müslümanlara yeniden değer vererek onlara eşit davrandılar. Böylece mevali kavramı ortadan kalktı. Bu dönemde İranlılar ve Türkler önemli devlet görevlerine getirildiler.
Abbasiler şehirleri imar ederek Bağdat gibi yeni yerleşim birimleri kurdular. Şehir halkı askerler, memurlar, din adamları, esnaflar, zanaat karlar, tüccarlardan oluşurdu. Köylüler tarım, bedeviler ise hayvancılıkla geçimlerini sağlamıştır
ABBASİLERDE Bilim ve sanat
Abbasiler döneminde itibaren Müslümanlar Hint ve Çin uygarlıklarından yararlanmaya başladılar. Hintlilerden matematik ta onlu sisteme alarak Hint rakamlarını yeniden düzenleyip kullandılar ve astronomi cetvellerini hazırlanmasını öğrendiler kağıt yapımı Semerkant`a kurdukları kağıt atölyelerinde geliştirdiler. Daha sonrada başta Bağdat olmak üzere diğer kentlere de kağıt üretimi başladılar.
Bugün 272 ziyaretçi (354 klik) kişi buradaydı.
